Przygotowanie firmy rodzinne do sprzedaży lub pozyskania inwestora kapitałowego wymaga wielu przygotowań, które mogą uchronić przedsiębiorcę od porażki w tym niewątpliwie kosztownym przedsięwzięciu. Przygotowania wymagają w szczególności kwestie organizacyjne i odpowiednia strategia sprzedaży. Bez tych działań trudno sobie wyobrazić sprawne zakończenie transakcji.
Przygotowanie organizacyjne
Pierwszym krokiem na drodze przygotowania firmy rodzinnej do sprzedaży jest zapewnienie odpowiedniej formy prawnej przedsiębiorstwa. Ponieważ istnieje szereg ograniczeń w zbywaniu spółek osobowych lub cywilnych, najlepszym rozwiązaniem jest przekształcenie spółki w spółkę kapitałową. Czyli spółkę z o.o. lub spółkę akcyjną.
Drugim równie, a może nawet bardziej istotnym elementem jest uregulowanie zaległych kwestii formalnych. Wszędzie tam, gdzie dotychczas relacje gospodarcze firmy, opierały się na uzgodnieniach i zapewnieniach słownych, musi nastąpić podpisanie odpowiednich dokumentów. Przykład to umowy z dostawcami lub odbiorcami realizowane dotąd na zasadzie relacji koleżeńskich, a nie na podpisanych kontraktach, innym przykładem jest służebności dojazdu, któray dotychczas odbywała się przez działkę np. sąsiada. Itp.
Kolejnym etapem, bez którego zbycie firmy lub pozyskanie inwestora nie dojdzie do skutku jest rozdzielenie majątku firmowego od prywatnego przedsiębiorcy. Wiadomo, że w wielu przypadkach majątek ten się przenika. Działka prywatna jest wykorzystywana do działalności firmy, samochód firmowy jest traktowany jak własność rodzinna, a znak towarowy służy właścicielom do czerpania korzyści licencyjnych od firmy itd. Kwestie te muszą zostać uregulowane, te aktywa które należą do firmy muszą zostać firmie zwrócone albo zbyte, a te niezbędne aktywa które są wykorzystywane w działalności gospodarczej (jak np. znak towarowy) muszą zostać na firmę przeniesione. Czasem może okazać się niezbędna do tego wycena marki.
Innym ważnym elementem charakterystycznym w firmach rodzinnych jest uregulowanie kwestii zatrudnienia członków rodziny. W szczególności dotyczy to organów kierowniczych. Zarząd powinien uregulować kwestię własnego zatrudnienia zgodnie z intencjami własnymi i uzgodnionymi z inwestorem. Wynagrodzenia zarządu podlegają urealnieniu w drodze negocjacji inwestorskich. Wynagrodzenia innych, niekonieczne kluczowych pracowników powinny zostać urealnione do stawek rynkowych – jeżeli im nie odpowiadają. Jeżeli zarząd nie planuje dalszego udziału w spółce, dobrym kierunkiem może okazać się przygotowanie następców do pełnienia jego funkcji.
Strategia sprzedaży
Drugim etapem działań jest przygotowanie strategii sprzedaży przedsiębiorstwa. Aby było to możliwe wcześniej musimy mieć gotowe sprawozdania finansowe, a jeśli firma nie prowadziła dotąd pełnej księgowości sprawozdania proforma, które pokażą obraz sytuacji majątkowej i finansowej firmy. W zakres strategii sprzedaży wchodzą przede wszystkim:
- Sprecyzowanie grupy inwestorów, do których będzie kierowana oferta,
- Wycena firmy i strategia cenowa sprzedaży, analiza ryzyka i wyznaczenie warunków brzegowych, cenowych i ilości sprzedawanych udziałów (nie zawsze musi to być 100%).
- Dokumenty informacyjne, do których należy tzw. teaser i prezentacja inwestorska,
W dalszej perspektywie przygotowania wymagają szczególnie dokumenty, które będą udostępniane inwestorowi na wczesnym due diligence i oddzielnie na szczegółowym due diligence. Na tym kolejnym etapie (a nieraz już na początkowym) warto zadbać o politykę zachowania poufności przez potencjalnych inwestorów. Nie chodzi tu wyłącznie o treść umowy do zachowania poufności, ale cały proces postępowania, który pozwoli zminimalizować ryzyko otrzymania przez nieuprawniony podmiot danych poufnych albo ich nieuczciwego wykorzystania.
To co pozwoli sprawnie zarządzać procesem zbycia firmy, to harmonogram działać i wyznaczenie osób odpowiedzialnych za poszczególne obszary. Harmonogram powinien uwzględniać czas przewidziany na prezentacje firmy i rozmowy z inwestorami, okresy badania i udostępniania informacji, okres przyjmowania ofert i czas przewidziany na negocjacje umowy.
